Mechanizm działania zjawiska samospalenia polega jakoby na samoistnym zapłonie ludzkiego ciała bez wyraźnego zewnętrznego źródła ognia. Z ofiary najczęściej zostają tylko prochy, czasami są to niewielkie fragmenty ciała, kości lub ubrań. Charakterystycznym i najbardziej zaskakującym dla tego zjawiska jest fakt, że otoczenie w którym znajdowała się ofiara pozostaje praktycznie nienaruszone. W ciągu ostatnich 300 lat odnotowano około 200 takich przypadków na całym świecie.
Powstały liczne hipotezy mające na celu wytłumaczenie fenomenu zjawiska. Pierwsze próby jego wyjaśnienia miały miejsce w XVIII wieku. Najczęściej łączono je wtedy z nadmiernym spożywaniem alkoholu, co miało prowadzić do dużego stężenia substancji łatwopalnej i w konsekwencji do samozapłonu. W 1850 roku chemik Justus von Liebig poprzez swój eksperyment wykluczył jednak prawdziwość tej teorii.